Water is What We Make It - Hoe het water van Utrecht ons verbindt
19-20 mei, 2-3 juni, 9-10 juni 2022 i.s.m. Casco Art Institute
Water is What We Make It: een onderzoek gestart vanuit Gemene Grond waarin kunst, filosofie, ecologie, wetenschap en stedenbouw samenkomen. In dit programma bekijken we hoe we op een nieuwe manier het beste kunnen samenwerken in onze stad. We wonen hier tenslotte samen en delen de straten, pleinen, fietspaden, rivieren en gebouwen met elkaar. In dit project hebben we veel gewerkt met de gemeente Utrecht en allerlei experts. Denk dan aan de stadsecoloog en stedenbouwers, die betrokken zijn bij de herontwikkeling van de Leidse Rijn, de centrale waterverbinding in het centrum van Utrecht.
We verzamelden een hele groep specialisten: kunstenaars, denkers, ontwerpers, ecologen en stedenbouwkundigen. Zij gingen aan de slag met het thema ‘hydrocommons’ en de manieren waarop we in de openbare ruimte met elkaar verbonden zijn. Even een korte uitleg tussendoor: hydro betekent water en commons betekent gemeenschappelijk bezit. Oftewel, water dat van ons allemaal is. We onderzochten de Leidse Rijn als onderdeel van de Rijndelta en als water dat in de toekomst actief wordt verbonden met de historische singel (Stadsbuitengracht). Het programma leverde ontzettend veel leuke en waardevolle dingen op: de meest uiteenlopende ideeën, fantasieën en creatieve plannen voor de herontwikkeling van de Leidse Rijn en haar oevers in het centrum van Utrecht, kwamen voorbij. De resultaten werden op 10 juni 2022 gedeeld in een openbare presentatie bij Casco Art Institute, Working for the Commons (Utrecht).
De presentatie werd live uitgezonden op Good Times Bad Times en is terug te luisteren.
Wie en wat worden door het water verbonden?
Via een oproep heeft Gemene Grond kunstenaars, ontwerpers en wetenschappers uitgenodigd om zes dagen lang mee te denken over hydrocommons. Tien internationale denkers en makers namen de verbindende wateren van Utrecht als basis. Zij keken vooral naar de Leidse Rijn in Lombok die in de komende jaren weer doorstroomt naar de singel. Ze zaten met elkaar aan tafel, gingen eropuit en gaven lezingen rondom de vraag: ‘Wie en wat worden door het Utrechtse water verbonden, aangeraakt en bewogen?’ Die vraag maakt het mogelijk om niet alleen vanuit de mens te kijken, maar ook daar voorbij. De Leidse Rijn kun je op allerlei manieren bekijken: het is een kanaal dat stroomt, mensen gebruiken het water om op te varen en er leven allerlei planten en dieren in en op het water en rond de oevers.
Een nieuwe dialoog
We zijn met dit project gestart, omdat de Leidse Rijn in Lombok de komende jaren gaat veranderen. De Leidse Rijn loopt nu nog deels ondergronds; je kunt het water dus niet zien en voelen. De komende jaren wordt de Leidse Rijn doorgetrokken, zodat er bijvoorbeeld boten op kunnen varen. Het toekomstige Lombokpark zal aan de Leidse Rijn liggen met een oever vol planten, dieren en ander leven. In de Van Sijpesteijntunnel (onder het Centraal Station Utrecht) wordt de Leidse Rijn breder gemaakt en verbonden aan de Stadsbuitengracht en kunnen er onder andere boten door de tunnel varen. Er gaat dus nogal wat veranderen. Gemene Grond greep deze kans aan: laten we met elkaar in gesprek gaan en samen onderzoeken hoe wij allemaal een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van het water. Het water is tenslotte van ons allemaal.
Nieuwe inzichten zorgen voor mooie resultaten
De samenwerking was bedoeld om meer te weten te komen over en inzicht te krijgen in deze ontwikkeling in onze stad. Zowel voor Gemene Grond, de gemeente Utrecht, de verschillende betrokken partijen en voor de deelnemers zelf. Wat daaruit is gekomen, is verteld in een presentatie. Die kan worden gezien als advies op hoe het gebied zich verder moet ontwikkelen. De uitkomsten blijven altijd van de deelnemers zelf en mogen dus ook vrij gebruikt worden voor eigen werk. Door samen te leren, te onderzoeken en te maken, hopen we nieuwe ideeën te kunnen laten zien over onze snel veranderende stad met al haar bewoners. Zowel mensen, als planten en dieren.
Toevoegen van andere perspectieven gelukt
Het is gelukt om een heel diverse groep deelnemers te verzamelen. Samen hebben zij geprobeerd, geleerd, gedaan en gesproken over hoe de Leidse Rijn volgens hen moet worden aangepakt. Met veel succes: de groep heeft het voor elkaar gekregen om andere ideeën en manieren van werken toe te voegen aan het ontwerpplan, dat door de gemeente al was afgetrapt. De adviezen van de deelnemers zijn zelfs als basis gebruikt voor de ontwerpopdracht voor de Van Sijpesteijntunnel. Het is bijzonder dat een experimenteel programma op deze manier heeft kunnen helpen bij het benoemen van een hedendaagse kunstopdracht, waarbij het uiteindelijke kunstwerk voor altijd een onderdeel zal zijn van de (nieuwe) tunnel.
Leerpunt: breder publiek
Onderdeel van het zesdaagse programma was een lezingenserie van Rick Dolphijn (Universiteit Utrecht) en andere experts. Daarin werd nagedacht over hoe mensen op een eerlijke en goede manier samen moeten leven met de dieren, planten en andere dingen om ons heen. We zijn zo gewend geraakt aan het idee dat de mens op nummer 1 staat, dat we zijn vergeten dat dat eigenlijk niet klopt. We zijn onderdeel van een groter geheel waarin naast mensen ook andere organismen leven. De lezingen vonden vooral plaats binnen de groep deelnemers. Hier hebben we een kans laten liggen, het was nog interessanter geweest om dit gesprek te voeren met meer Utrechters, inclusief de mensen die voor de gemeente werken aan de herontwikkeling van dit gebied.
Belangrijke momenten
Het programma leverde allerlei verschillende ideeën en artistieke plannen op voor de herontwikkeling van de Leidse Rijn en haar oevers in het centrum van Utrecht. De resultaten werden op 10 juni 2022 gedeeld in een openbare presentatie bij Casco Art Institute, Working for the Commons (Utrecht).
Deelnemende kunstenaars en onderzoekers
Samar Khan, María Mazzanti, Kat Benedict, Laila Saber Rodriguez, Eliza Collin, Nadia Christidi, Noam Youngrak Son, Yelizaveta Strakhova, Roland van Dierendonck, Anna Bierler
Vooronderzoek
Concept onderzoeksprogramma en curator: Xandra van der Eijk
Artistiek producent: Angelina Kumar
i.s.m. Carlijn Diesfeldt en Suzanne Sanders (Gemene Grond)
