Hoe laat je water spreken? Kunstenaar Xandra van der Eijk ontwerpt een kunstwerk in de Van Sijpesteijntunnel
Gepubliceerd op
Kunstenaar Xandra van der Eijk ontwerpt een kunstwerk in de Van Sijpesteijntunnel, de tunnel onder het Utrechtse spoor, die de verbinding is tussen de binnenstad en het nieuwe centrum aan de westzijde van de stad.
Xandra van der Eijk is een Nederlandse kunstenaar die kunst, ecologie en activisme met elkaar verbindt. Haar voorstel met de werktitel ‘Watery Worlds’ werd gekozen om te worden uitgevoerd.
Over de kunstopdracht
De Van Sijpesteijntunnel moet worden aangepast vanwege grote veranderingen aan beide zijden van de tunnel. Het Westplein verandert naar 'Lombokplein'. Minder verkeer, meer natuur, woonruimte én de Leidse Rijn (kanaal) wordt verbreed en verbonden via de tunnel aan de Stadsbuitengracht (singel). Dat betekent dat mensen straks ook door de tunnel kunnen varen. De veranderingen rondom de Van Sijpesteijntunnel hebben ook invloed op de leefwereld van dieren en planten.
De kunstopdracht in de Van Sijpesteijntunnel is een vervolg op het kunstonderzoek Water is What We Make It. Een groep kunstenaars, denkers, ontwerpers, ecologen en stedenbouwkundigen gingen aan de slag met het thema ‘hydrocommons’ en de manieren waarop we in de openbare ruimte met elkaar verbonden zijn. Even een korte uitleg tussendoor: 'hydro' betekent water en 'commons' betekent gemeenschappelijk bezit. Oftewel, water dat van ons allemaal is. Zij onderzochten de Leidse Rijn als onderdeel van de Rijndelta en als water dat in de toekomst actief wordt verbonden met de historische Stadsbuitengracht.
Watery Worlds van Xandra van der Eijk
De inspiratie voor de kunstopdracht in de Van Sijpesteijntunnel is dus het water van Utrecht. Door de verbreding van het water in de tunnel is er straks de ruimte om te ervaren hoe dit water eigenlijk vol verhalen zit.
Xandra van der Eijk heeft tijdens het schetsen nagedacht over de volgende vragen:
Hoe voelen we ons verbonden met het water in Utrecht?
Welke werelden bewegen er langs, naast en door elkaar?
Hoe worden we ons ervan bewust dat er dichtbij ons allerlei planten en dieren onder het oppervlak zwemmen, groeien en leven?
Hoe laat ik het water spreken?
Komende jaren gaat er veel veranderen: het water in de stad krijgt meer ruimte. Ook wordt het water weer onderdeel van het grotere waterplan in Utrecht en Nederland. Daarnaast is het belangrijk om te kijken naar wat er in en rond het water leeft. Er komt een doorgang voor kleine dieren, vissen moeten kunnen doorzwemmen en de vleermuizen die boven het water gaan vliegen gebruiken het water als wegwijzer. Door de groei van de stad met meer inwoners zal het gebruik van de tunnel gaan toenemen. En niet alleen met voorbijgangers die lopen of fietsen, maar uiteindelijk ook door mensen die er doorheen varen.
Stel je voor…
“Het is het begin van de herfst, de eerste kou, maar de zon schijnt. Het is nog vroeg op de dag, de lucht kleurt in pasteltinten. De lucht voelt vochtig en de dag ligt vol potentie voor je. Je beweegt je door de tunnel — op jouw tempo, misschien ben je op één plek, misschien ga je razendsnel. Het water trekt je aandacht. Het licht rondom het water is zacht, het heeft dezelfde pastelkleur als de lucht buiten. Op de muur en het plafond reflecteert het licht de taal van het water in schitterende, zacht bewegende patronen. Je vertraagt een beetje en neemt het hypnotiserende effect ervan in je op. Je bent nu dieper in de tunnel en de waterpatronen zijn hier nog duidelijker afgetekend. Elke verandering, elke trilling in het water brengt het patroon in beweging. Stel je voor dat je het water zelf in beweging brengt en ervaar hoe de rimpels eerst gedetailleerd worden en dan langzaam uitvloeien tot hele lange lijnen. Je hebt dit effect eerder gezien, aan de kadewand, op een boot, op een muur — het is zo herkenbaar. Maar het is ook bevreemdend hoe het hier zonder zonlicht een donkere tunnel kan vullen. En groots, het omhuld je. Jouw actie vermengt zich nu met alle andere rimpels. Een druppel van het dak plenst in het water en maakt grote kringen. Er komt een bootje aan tegenover je, een wervelwind aan waterpatronen komt je tegemoet. Het licht lijkt ook te veranderen, maar je weet niet of het jouw perceptie is of de daadwerkelijke kleur.
Je nadert de uitgang, het daglicht komt je tegemoet. Het is een vriendelijke overgang van licht naar licht, van buiten naar binnen en weer naar buiten. Je was even gevangen door het water, je was even verbonden met iedereen die zich kenbaar maakte in haar lichtspel. Even verderop maakt de zon reflecties op de kadewand.” (Xandra van der Eijk)
In de loop van 2025 is het kunstwerk klaar
De komende maanden gaat Xandra van der Eijk haar voorstel verder technisch uitwerken. Bij de uitwerking moet er afgestemd worden met de gemeente Utrecht (lichtontwerp, verkeersveiligheid, ruimtelijk ontwerp) en met ProRail (de eigenaar van de tunnel). In het najaar van 2023 ligt het voorlopig ontwerp op tafel en in de eerste maanden van 2024 is het uiteindelijke ontwerp klaar. In 2025 verwachten wij dat het kunstwerk klaar is.
